 |
ही प्रसन्न छबी सावंतवाडीजवळच्या घाटातली. आम्ही असंच एकदा बेळगावला गेलो होतो तेव्हाची.. ------------------------------------ |
‘आपण एकदा मुंबईला जाऊ. काळबादेवीला तुला रीअल गुज्जू फूड खाऊ घालतो.’
‘चल, राजस्थानात चल माझ्याबरोबर. तिथलं लोकसंगीत ऐकवतो. मस्त चार दिवस फिरून येऊ.’
‘संध्याकाळी ये रे एकदा. आपण नगरच्या सगळ्या बायपासवरून फिरून येऊ. काय दिसतं माहितीय नगर तुला...’
‘अरे! काय कौतुक लावलंय त्या इंदूरच्या पोह्याचं. त्यात निम्मी तर साखर ओतलेली असते.’
‘दिवसभर तेच ऐकतोय रे. तूही ऐक. थांब तुला केनी रॉजर्सची गाणी पाठवतो.’
‘ते गाणं ना? एकसाथ ४२ व्हायोलीन वाजतात. काय धडपड केली असेल...’
‘नाताळच्या सणात कॅरोल गातात ना; ते ऐकायला मिळतं बघ त्याच्या गाण्यांमध्ये.’
‘टीव्ही. लावला आणि टेबल टेनिस बघत बसलो. काय खेळतात ती पोरं... आहाहा!’
... ही आणि अशी आमंत्रणं, ठाम मतं नि ठाशीव विधानं प्रसंगानुसार आणि मूडनुसार ऐकायला मिळतात. ती ज्या मुखातून बाहेर पडतात त्याचा मालक एकच असतो. स्थळ बदलतं असतं. कधी समोरासमोर बसून हे ऐकवलं जातं, कधी फोनवरून. त्या आवाजाचा, विधानांचा, प्रतिपादनाचा धनी असतो धनेश बोगावत! सावेडीतल्या ‘स्वीट होम’चा धनेश बोगावत.
दिवाळी काल वसुबारसेला सुरू झाली. धनत्रयोदशी आज आहे. धनतेरस - धनेशचा वाढदिवस. तारखेनुसार तो दहा दिवसांपूर्वीच झाला - १८ ऑक्टोबरला. पण तिथीनुसारचा वाढदिवस साजरा करायला त्याला फार आवडतं. कारण ह्या दिवसाशी त्याचं अवघं बालपण जोडलं गेलं आहे. त्या आठवणी जाग्या होतात. तेव्हाचे दोस्त, शेजारी त्याला आवर्जून फोन करतात. त्यानं आजही सकाळच्या झोपेत स्वप्नं पाहिली ती इमारत कंपनीतल्या पतंग काटाकाटीची आणि अशीच खूप...
धनेशशी घट्ट ओळख तशी अलीकडची. बारा-पंधरा वर्षांतली. त्या आधीही ती होती. म्हणजे आपण सगळे जसे पंतप्रधानांना किंवा विराट कोहली, रोहित शर्मा, अमिताभ बच्चन ह्यांना ओळखतो तसं. मी त्याला ओळखत होतो. एकतर्फी. त्याच्या ‘स्वीट होम’बद्दल बरंच काही (चांगलं चांगलं) ऐकून होतो. पण तिथं फारसं जात नव्हतो.
बोगावतांचं ‘नॅचरल आईसक्रीम’ फार आवडायचं. पण त्यासाठी सावेडीत जायची गरज नव्हती. कापडबाजारातील ‘कोहिनूर’च्या बाजूला ते मिळायचं. धनेशचे मोठे भाऊ (आणि अरविंद केजरीवाल ह्यांचे खंदे समर्थक!) आनंदशेट तिथे असत. ते अगदी आपुलकीनं कोणतं आईसक्रीम न्यावं, ह्याचं मार्गदर्शन करीत. शहाळ्याच्या आईसक्रीमची चव अजून जिभेवर आहे.
ह्याच आईसक्रीममुळे तेव्हाच्या धनेशशेटची आणि आजच्या धनेशची ओळख होण्याचा योग आला. ‘लोकसत्ता’मध्ये महिन्यातून एकदा खाऊगिरीवर लिहायचो. एप्रिलमध्ये लिहिण्यासाठी आईसक्रीमची निवड केली. त्याचं शीर्षकही नक्की केलं - ‘ठंडा, ठंडा, कूऽऽल, कूऽऽल...नॅचरली!’ त्यासाठी धनेशशेट ह्यांना भेटणं गरजेचं होतं. जयंत येलूलकर ह्याचा वशिला लावून भेट ठरली.
ती २७-२८ वर्षांपूर्वी झालेली भेट अजून लक्षात आहे. आईसक्रीमची वैशिष्ट्यं, नॅचरल आईसक्रीम म्हणजे काय, ते आम्ही घरी कसं बनवतो, आधीच्या काळात आई त्यासाठी कशी नि किती मेहनत घ्यायची... दीड-दोन तास बोलून धनेशशेटनी मला (आईसक्रीम 🍧 खाऊ न घालताच) ‘गार’ 😶🌫️ करून टाकलं! घसघशीत दोन हजार शब्दांचा लेख तयार झाला असता, एवढा ऐवज त्यांनी दिला. मला जेमतेम साडेचारशे शब्दांत ते मांडायचं होतं. तसं करताना घाम फुटणं स्वाभाविकच.
नगरमध्ये आलो तेव्हाच धनेशशेटच्या वडिलांचं नाव ऐकलं होतं - व्हायोलीनवर आणि एकूणच संगीतावर प्रेम करणारे छगनशेट. त्यानंतर आनंदशेटची ओळख झाली. धनेश त्यानंतर, तसा फार उशिरा भेटला. भेटला आणि कायमचा अडकला.
दैनिक सकाळच्या वर्धापनदिनानिमित्त प्रयोगशील व्यावसायिकांना, माणसांना लिहितं करण्याचं ठरवलं. त्यात धनेशचा समावेश होता. नगरमधला सेव्हन स्टार हॉटेल व्यावसायिक! तो लिहिणार नाही, हे अपेक्षित होतं. तसंच झालं. म्हणाला, ‘तू ये. मी तुला सांगतो.’
मला शक्य नव्हतं. म्हणून एका सहकाऱ्यावर ती जबाबदारी टाकली. हा त्याला आणि त्याच्या जोडीदाराला तब्बल अडीच-तीन तास काय काय सांगत होता. नगरमधल्या हॉटेल व्यवसायाचा इतिहास उलगडून त्याचा पट मांडत होता.
एवढा वेळ ऐकावं लागल्यामुळे माझा सहकारी वैतागला होता. पण त्याच्याकडे मोठा ऐवज जमा झाला होता, हे खरंच. त्यातून एक सुंदर लेख आकाराला आला.
शांत बसून आपली ऐकायची तयारी असेल, तर धनेशबरोबरची मैफल फार रंगते. काय काय आणि कोठल्या कोठल्या आठवणी तो सांगत असतो. समाजातल्या सर्व स्तरांतल्या माणसांबरोबर असलेले त्याचे संबंध अशा गप्पांमधून दिसतात. रसाळ हरिकीर्तन असावं तशा त्या गप्पा असतात. त्यात काही वेळा ‘भ’कारयुक्त शब्द येतात, काही वेळा टिंगल येते. ती फोलपटासारखी बाजूला फेकायची. मग त्या त्या दिवसानुसार त्या क्षेत्राचा इतिहास, वर्तमान आपल्यापुढं उभं राहतं.
फार दिवस ऐकत राहिलो धनेशला. त्याच्या गप्पांचा कंटाळा नाही आला; पण म्हटलं, किती दिवस अशी नुसतीच बडबड करत राहणार? धनेशच्या चेहऱ्यावर प्रश्नचिन्ह उमटलं. ‘हे सगळं लिहिलं पाहिजे,’ म्हणत उद्गारचिन्ह दिलं!
ह्या प्रश्नचिन्ह-उद्गारचिन्हातून धनेशचा व माझा एक संयुक्त उपक्रम आकाराला आला. त्यानं लिहायचं ठरवलं. एकाची मदतही घेतली. पण त्याचं लिहिणं धनेशला काही पसंत पडलं नाही. मग त्यानं मला विचारलं. धनेश लिहू इच्छितो, ही कल्पनाच मुळी ‘याऽऽ हू’ करायला लावणारी होती. कारण त्यातनं नगरच्या अलीकडच्या तीस-चाळीस वर्षांतील सांस्कृतिक वाटचालीवर लख्ख प्रकाश नसला, तरी एक-दोन कवडसे पडणार होते.
नगरमधल्या निवडक माणसांबद्दल लिहिलं पाहिजे, असं धनेशला वाटलं. पाचच लेख, असं त्यानं ठरवलं होतं. लेखकाच्या नायकाकडे आम्ही जायचं. त्याला धनेशनं बोलतं करायचं. त्या बोलण्याला शब्दरूप मी द्यायचं.
सदराचं नाव सुचवलं - ‘आपलं नगर, आपली माणसं’! लिहायचं ठरलं, पण छापायचं कोठे? धनेशला म्हटलं आणि त्यानं सुधीर लंके ह्यांना विचारलं. होकार मिळाला. दैनिक लोकमतमध्ये चार महिने हे सदर चाललं. कोविडमुळे त्याला पूर्णविराम मिळाला.
ठरले होते पाचच लेख; पण सदरामध्ये एकूण १७ व्यक्तिचित्रं झाली! दोघा-तिघांशी बोलून आलो होतं. ते झालं नाही. धनेशच्या यादीत आणखी चार-पाच जण होते. राहून गेलं.
ह्या सगळ्या माणसांना भेटताना मला धनेशही नव्यानं भेटला. त्या त्या माणसाच्या वयानुसार, त्यांच्या व्यावसायिक क्षेत्रानुसार तो बोलणं सुरू करायचा आणि त्यांना खुलवायचा. श्री. अशोक काळे ह्यांच्याशी माझी तोंडओळख होती. हा माणूस काय चीज आहे, हे त्या दीड-दोन तासांमध्ये समजलं.
कुष्ठधामचं व्यवस्थापन करणाऱ्या, ‘डॉक्टर तुमच्या भेटीला’ आणणाऱ्या शरदभाऊ मुनोत ह्यांचं ‘सोशल एंजिनीअरिंग’ कसलं अफाट आहे, हे त्यांच्या तोंडून ऐकायला मिळालं.
कापडबाजारातील अस्सल हिरा असलेल्या ‘कोहिनूर’च्या श्री. प्रदीप गांधी ह्यांच्याशी मनमोकळा संवाद साधून मस्त फिल्टर कॉफी पिण्याची संधी मिळाली धनेशमुळेच.
हनुमानप्रसाद शर्मा म्हणजे टेबल टेनिसमधले धनेशचे गुरू. वयाची आठ दशकं पार केल्यानंतरही हा भीष्माचार्य टेबल टेनिस खेळी, सायकलवरून फिरत असे. त्यांच्याबद्दल धनेशला किती आदर आहे, हे स्वच्छ दिसलं.
माणसं जशी असतील, तसं धनेशचं वागणं. मोठ्या माणसांना तो नमस्कार करी. मित्रत्वाचं नातं असे, त्यांच्याशी टिंगलटवाळीचं बोलणं चाले. अशा वेळी गाडी रुळांवर आणण्यासाठी फार प्रयत्न करावे लागत.
बेहराम नगरवाला ऊर्फ बिलीबावा ह्यांच्याबद्दल लिहिण्याचा अनुभव तर वेगळाच. रिमांड होमसाठी सर्व काही करणाऱ्या बिलीबावांशी बोलताना धनेशनं पारशी समाजाचा (नगरमधला) इतिहासच उलगडून दाखवला.
पारशी समाजाबद्दल धनेश फार खुलून बोलतो. त्याला त्यांच्यातील नातीगोती, संबंध सगळं काही माहीत आहे. संगीत आणि अशाच कलांमध्ये मनस्वी रुची असलेल्या एका पारशी महिलेला धनेश फार आवडे. तिनं त्याला दत्तक घ्यायची तयारी दर्शविली होती म्हणे. छगनशेट ह्यांनी काही पुढचं पाऊल टाकलं नाही. नाही तर आज ‘धनेशबावा’ अशी त्याची ओळख झाली असती आणि ‘स्वीट होम’ऐवजी अन्य कोणत्या हॉटेलचा तो मालक असता!
 |
विचारमग्न की कोणाची खेचण्याचा विचार? ------------------------------------------------------------------- |
तर धनेश काही वेळा रजपूत असतो. मग अनेकदा तो पारशी संस्कृतीत रमतो. अँग्लो-इंडियन क्लब संस्कृती त्याला आवडते. खास ब्रिटिश पद्धतीचा लाईट चहा ही त्याची पसंती. कधी कधी मुस्लिम मोहल्ल्यातला गोड मिट्ट, घट्ट, उकळलेला चहा तो आवडीनं पितो. कापडबाजारातील पापड-भाजीची कधी तरी त्याला आठवण येते. कोणत्या तरी गाडीवर भजी फार छान मिळत असतात.
संगीताची देणगी धनेशला वडिलांकडून मिळाली. लहानपणीच दिग्गज गायकांना ऐकायची, त्यांना भेटण्याची संधी मिळालेली. त्या आठवणी तो सांगू लागला की, वेगळीच मैफल रंगते. भैरवी न होताच ती संपवावी लागते. त्याचा संगीताचा मूड असतो. पाश्चात्य, सिनेसंगीत, गज़ला, इराणी संगीत... असं बरंच काही तो त्याच्या मूडनुसार ऐकत असतो. मग त्याच मूडमध्ये असताना तो भेटला की, ते ऐकणं अटळ असतं.
धनेशला फोन केला की, मध्यंतरी बरेच महिने, बरीच वर्षं सुंदर भजन ऐकू यायचं, ‘तू प्रभ दाता, दान मत पूरा, हम थारे, भीखारी जिओ’. सुखविंदर सिंगचा आवाज काळजाला हातच घालतो. आता ते ऐकायला मिळत नाही, म्हणून विचारलं. धनेश म्हणाला, ‘‘हा ना राव. कसं गायब झालं काय माहीत!’’
आता महिन्यापूर्वी त्यानं मदनमोहनचा कार्यक्रम केला. त्यासाठी जवळपास दोन महिने राबत होता. कार्यक्रमात गायक कोण, वादक कोण, सूत्रसंचालनाला कोण आणि श्रोत्यांमध्ये कोण... सगळं नियोजन काटेकोर. आता मराठी भावगीतं त्याच्या डोक्यात घोळत आहेत.
छगनशेट ह्यांच्या स्मृतिप्रीत्यर्थ मध्यंतरी आनंदशेट, धनेश, विनय ह्या बोगावत कुटुंबीयांनी एक सुंदर, संस्मरणीय कार्यक्रम केला. स्वरस्मृती म्हणून. नगरमध्ये राहून संगीतक्षेत्रात बरंच काही करणाऱ्या तीन महानुभावांचा सत्कार त्यात करण्यात आला. त्यांना देण्याच सन्मानपत्र लिहिण्याचं काम स्वाभाविकच माझ्याकडे आलं. त्या मानपत्राला श्रोत्यांकडून दाद मिळाली, तेव्हा ते श्रेय त्यानं लगेच माझ्या पदरात जाहीरपणे टाकलं.
वयाच्या पंचविशीत धनेश मुंबईत होता. सुप्रसिद्ध ‘चेतना’मध्ये त्याची तरुणाईतली दोन-तीन वर्षं गेली आहेत. ते अनुभव समोरासमोर बसून ऐकण्यात मजा. फ्रान्समध्ये १९९२-९३ ह्या वर्षी झालेल्या ‘इंडिया फेस्टिव्हल’ला वयाच्या तिशीत तो साक्षात उपस्थित होता. त्याचं हे फ्रेंच कनेक्शन उशिरा कळलं मला.
 |
अरे थांब... ऐक ना भौ! ------------------- |
‘स्वीट होम’च्या गल्ल्यावर धनेश कधी बसला असेल असं वाटत नाही. तो एक टेबल अडवून बसतो. समोर असेल त्याच्याशी व्यवहाराच्या किंवा विरंगुळ्याच्या गप्पा चाललेल्या असतात. त्याच वेळी त्याचं चौफेर लक्ष असतं. कोणाची ऑर्डर घ्यायला वेळ लागतोय, कोणाच्या ग्लासात पाणी नाही, हे तो बघतो आणि वेटरला जाहीरपणे खडसावतो. जुन्या ग्राहकांशी अतिशय आपुलकीने बोलतो.
एकदा धनेशला म्हटलं, ‘‘तुम्ही हॉटेलवाल्यांनी सूप आणि मसाला पापड हे कॉम्बिनेशन ग्राहकांच्या माथीच मारलंय!’’ त्याला त्यानं हसून मान्यता दर्शवली. मिनिटभर थांबून म्हणाला, ‘‘आम्ही बाहेरगावी जेवायला हॉटेलात गेलो की, माझी बायकोही पहिली ऑर्डर हीच देते!’’ 😇😅
धनेश...सगळ्यामध्ये रुची असलेला कलासक्त माणूस आहे तो. मधल्या चार-पाच वर्षांत जिवावरच्या दोन दुखण्यांतून बाहेर पडलेला. हृदय आणि घसा ह्याची ती दुखणी. पण बोलताना त्याचा आवाज नकळत वाढत जातो. त्याला सांगावं लागतं, ‘काळी पाचची पट्टी लागलीय बरं...’
त्या दुखण्यांमुळे तो आता वैद्यकीय क्षेत्रातलाही ‘तज्ज्ञ’ झाला आहे. कोणती गोळी घेतली म्हणजे बरं वाटतं, कोणत्या डॉक्टरकडे कोणत्या इलाजासाठी जावं, हे घडाघडा सांगतो. जणू येलो पेजेस!
कोरोनानंतरच्या काळात एकदा धनेशला ‘स्वीट होम’बद्दल टिपण लिहून पाहिजे होतं. त्याचा मुलगा साहिल माहिती देतोय ह्या पद्धतीनं. त्यात धनेशचा उल्लेख भूतकाळात झाला. ते वाचल्याक्षणी त्याचा फोन आला, ‘‘अरे बाबा, मी आहे ना अजून. तू तर माझ्या फोटोला हार घालून मोकळा झालास!’’ 😅
 |
दोन धबधबे... पहिला पाण्याचा नि दुसरा बोलण्याचा! ----------------- |
काल, आज आणि उद्याही अशा तिन्ही काळांमध्ये जगणं फार कमी जणांना जमतं. काही जण ‘ते हि नो दिवसा गताः॥’ असं भवभूतीला साक्षी ठेवून डोळे त्याच काळात लावून बोलत राहतात. काहींना आजच्या जगण्याची घाई असते. उद्याच्या स्वप्नांत आपल्यासमोर मोरपंखी रंग भरणारेही असतात. वर्तमानाला आड टाकून ‘रात्रीच्या गर्भात असे उद्याचा उषःकाल’ ह्यावर विश्वास ठेवणारे.
वयाच्या पासष्टीत प्रवेश केल्यानंतरही धनेश त्रिकाळ जगत असतो. काल, आज आणि उद्या ह्यांबद्दल तो भर पावसाळ्यातल्या धबधब्यासारखं बोलत असतो. चवीनं खाणं नि खाऊ घालणं, तब्येतीत संगीत, गाणी ऐकणं आणि ऐकायला लावणं, गप्पांची मैफल रंगवणं, ही त्याची वैशिष्ट्यं. त्या सगळ्या वैशिष्ट्यांसह त्याचा भूत, वर्तमान आणि भविष्यातला विहार असाच चालू राहावा.
धनत्रयोदशीच्या मुहूर्तावरच्या वाढदिवसाच्या शुभेच्छा त्या एवढ्याच!
🌹🌻🌹🌻
.......................................
#धनेश_बोगावत #स्वीट_होम #नगर #मुसाफिर #संगीत #मित्र #धनतेरस #इमारत_कंपनी #नॅचरल_आईसक्रीम
