Tuesday 14 May 2019

अचाट आणि अफाट!


'ट्टॉक' करायला शिकवलं, फुरसुंगीच्या बनेश ऊर्फ फास्टर फेणेनं. तो भा. रा. भागवतांचा मानसपुत्र. ताम्हनकरांचा 'गोट्या' आणि 'चिंगी' तेव्हा जुने झाले होते. आणि दिलीप प्रभावळकर यांच्या 'बोक्या सातबंडे'चा जन्मच व्हायचा होता. फास्टर फेणेच्या लीला जेव्हा पुस्तकं वाचायला भाग पाडत होत्या, त्याच काळात आणखी एक पुस्तक हाती आलं. एकदम भन्नाट!

'तिरसिंगराव' असं त्या पुस्तकाचं नाव. त्यानंतर पुन्हा काही दिवसांनी ते नव्या अवतारात भेटले. 'पुन्हा तिरसिंगराव.' इथेही त्यांचे पराक्रम होतेच. या मराठमोळ्या पेहेलवानाच्या कथा 'कुमार'मध्ये प्रसिद्ध होत होत्या. अचाट आणि अफाट अशाच. त्या काही तेव्हा वाचण्यात आल्या नाहीत. पुस्तक बनल्यावरच त्या कथा वाचल्या.

हिंदकेसरी तिरसिंगराव. जगप्रसिद्ध मल्ल. अस्सल कोल्हापुरी भाषेत बोलणारा, आकडी दुधाचा कॅनच तोंडाला लावणारा, अफाट व्यायाम आणि अचाट पराक्रम करणारा पेहेलवान. गरिबांना मदत करणारा आणि गुंडांना बुक्कीत लोळवणारा पेहेलवान. चिनी हेरांच्या कारवाया उधळून लावणारा, सिनेमात काम करणारा, विमान अपहरणकर्त्यांना पराभूत करणारा...

पुस्तक विकत घ्यायला सुरुवात केल्यावर एका प्रदर्शनात 'फास्टर फेणे' दिसला. त्याचा संच ताब्यात घेतला. नुकतीच जीभ फुटलेल्या मुलासाठी म्हणून. मग तिरसिंगरावांची आठवण झाली. पण ते दुर्मिळ. कुठे भेटायलाच तयार नाहीत. आनंद घाटुगडे यांची ही दोन पुस्तकं कुठेच मिळेनात.

आणि अचानक एका प्रदर्शनात नव्या अवतारात 'तिरसिंगराव' दिसले. त्यांच्या दोन पुस्तकांची आता सहा झाली होती. नाव एकच - 'तिरसिंगराव'. पुण्याच्या 'अमोल प्रकाशन'ने हे सहा भाग प्रकाशित केले आहेत. त्यात एकूण २९ कथा आहेत आणि पृष्ठसंख्या आहे ३९१. प्रत्येक भागाची किंमत ३० रुपये.

एकदा हिंदकेसरी दीनानाथसिंह यांची भेट झाली होती. ते कवीही. त्यांनी एक शेर ऐकवला. आणि मग म्हणाले होते, 'पैलवानलोकांचा (मेंदू) गुडघ्यात असतो, असा लोकांचा समज आहे.' खरंय; बहुतेकांचा समज तसाच. पण आपले तिरसिंगराव 'गुडघ्यात' असणारे पेहेलवान नक्कीच नाहीत. त्यांचा पराक्रम काही फक्त बाहुबळाच्या जोरावरचा नाही. त्याला भरपूर बुद्धिचातुर्याची आणि अफलातून कल्पकतेची जोड आहे.

कोल्हापूर म्हणजे आकडी दूध, तालमी, शिकारी आणि पेहेलवान. तिरसिंगराव तिथलेच. देहानं आडदांड, आडमाप. बोलणं, हसणं सगळं दिलखुलास. कोणतीही गोष्ट ते मनापासून करतात. व्यायाम असो की, मित्रानं गळ घातली म्हणून पत्करलेली एखादी जबाबदारी. ताकद तर एवढी अचाट की, पोलिस असताना त्यांनी एकदा चित्ताच जेबरबंद करून आणला चोर म्हणून. परममित्र खंडोजीराव गुडमुडशिंगीकरांची मान खाली जाऊ नये म्हणून बैलगाडी शर्यतीत बैलाच्या जोडीनं धावले ते.

या सगळ्या कथा मोठ्या रंगदार आणि ढंगदार. त्या खेड्यात घडतात आणि महानगरातही. देशात घडतात आणि परदेशातही. त्यात तिरसिंगरावांची ताकद दिसते आणि चातुर्यही. तिरसिंगरावांना एकदा कोल्हापुरातल्या पार्काजवळ चोर भेटतात. ते चालले असतात तिरसिंगरावांच्याच घरी डाका घालायला. त्यांची ते युक्ती-शक्तीनं अशी गठडी वळतात की बस्स! कागलचा उरूस उरकून सिद्धनेर्लीची वाट धरलेल्या तिरसिंगरावांची गाठ चोरांशी पडते. मग मारुतीचं रूप घेऊन ते त्यांची फ्या फ्या उडवतात. एका 'वेताळा'चाही बुरखा फाडतात.

तिरसिंगरावांना सिनेमात घेण्याची  'बुद्धी' एका निर्मात्याला होते. आपल्या या सरळसोट नायकामुळं त्याची पार फजिती होते. गावकऱ्यांच्या आग्रहामुळं यात्रेतील 'द्रौपदी वस्त्रहरण' नाटकात भीमाची भूमिका करतात. अगदी जिवंत करून सोडतात ते ती.

कोल्हापूर आणि पुणे यांचं नातं 'जवळचं'. तेव्हा तिरसिंगराव अधूनमधून पुण्याला जात असतात. पुण्यातच एकदा कुस्ती खेळताना त्यांचा कान दुखावतो. पराभूत गेंदासिंग त्यांच्या कानावर गुच्ची मारतो. हे पुणं. इथं नुसत्या कानाचे 'स्पेशालिस्ट डॉक्टर' नाहीत; तर उजव्या आणि डाव्या कानाचे  'स्पेशालिस्ट' आहेत. तिथंही तिरसिंगराव धमाल उडवून देतात.

तिरसिंगराव हाँगकाँगमध्ये असतात, काश्मीरमध्ये जाता, आफ्रिकेतील टोळ्यांना आपलंसं करतात आणि एखाद्या पावसाळ्यात बिरा धनगराच्या कोसळत्या खोपटाला भरभक्कम आधार देऊन त्याचा बाळनातू वाचवतात. कधी करवंदेसरांची अडचण ओळखून माणिकदौंडीला 'ड्रिल मास्तर' होतात, कधी समशेरसाठी ट्रक-ड्रायव्हर. पंचकल्याणी घोडा जसा त्यांचा आवडता, तसाच पुंड्याही पोटच्या पोरासारखा लाडका.

'पुन्हा तिरसिंगराव'ला र. बा. मंचरकर यांच्या प्रस्तावना आहे. ते लिहितात, 'मराठी कुमारकथेत घाटुगडे काही निराळे घडवून पाहत आहेत... मराठी कथेला अपरिचित असे काही त्यांनी घडविले आहे. तिरसिंगरावाच्या रूपाने कुमारांना हवासा असा स्वप्ननायक मिळाला आहे. 'तिरसिंगराव'चे हे वेगळेपण दुर्दैवाने मराठी समीक्षेने ओळखले नाही.'
(पूर्वप्रसिद्धी – दि. १८ एप्रिल २०१०)

2 comments:

  1. हा पुस्तक संच वाचण्याचा अविरत मोह झाला आहे आता...

    ReplyDelete
  2. लहानपणी इ.3 रीत छान छान गोष्टी या पुस्तका नंतर गोष्टीच वाचलेल पहिल पुस्तक होत तिरसिंगराव,तिथुन वाचनाची आनी दुधाची आवड़ लागली आज 20 वर्षानी जुन्या मराठी चित्रपटात नाव ऐकले तिरसिंगराव आणि आठवणी जाग्या झाल्या म्हणून गूगल वर सर्च केल तर ही पोस्ट सापडली

    ReplyDelete

थेट भेट ‘अर्जुन’वीरांशी

नगरमध्ये आयोजित पुरुष गटाच्या राष्ट्रीय कबड्डी स्पर्धेच्या निमित्तानं  अर्जुन पुरस्कारविजेत्या खेळाडूंचं संमेलनच भरलं होतं. त्यातल्या तीन पि...